1. Yasal Mirasçı ve Atanmış Mirasçı Kavramları

Mirasbırakanın ölümüyle, geride bıraktığı malvarlığı değerleri onun mirasçıları tarafından payları oranında paylaşılır. Mirasçılar yasal ve atanmış mirasçılar olmak üzere iki gruba ayrılır;

• Yasal mirasçılık; mirasbırakanın iradesine bağlı olmayan, kanundan doğan mirasçılık türüdür. Mirasbırakanın eşi, altsoyu, evlatlığı ve kan hısımları onun yasal mirasçılardır. Terekenin mirasçısının bulunmadığı durumlarda devlet yasal mirasçı olur.
• Atanmış mirasçılık; mirasbırakanın iradesiyle mirasının bir kısmını veya tamamını belli bir kişiye bağışlaması ile ortaya çıkan mirasçılık türüdür.

2. Mirasın Paylaşımı

Mirasbırakanın ölümüyle sahip olduğu malvarlığı değerleri mirasçılar arasında paylaştırılır. Türk Medeni Kanunu’nda mirasın taksimine ilişkin pay oranları belirlenmiştir. Yine de mirasçılar isterlerse kendi aralarında miras paylaşım sözleşmesi (Miras Taksim Sözleşmesi) düzenleyerek mirasın nasıl paylaşılacağını kararlaştırabilirler. Düzenlenecek olan bu sözleşmenin yazılı olarak düzenlenmesi gerekmekte ve ayrıca bütün mirasçıların katılması zorunludur.

3. Yasal Mirasçılar ve Miras Paylaşımı

Hukukumuzda mirasçılığın temelini Zümre/Derece sistemi oluşturur. Türk Medeni Kanunu’nun 495. maddesine göre; Mirasbırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur. Yine Türk Medeni Kanunu’nun 496. maddesine göre; Altsoyu bulunmayan mirasbırakanın mirasçıları, ana ve babasıdır. Bunlar eşit olarak mirasçıdırlar. Zümre sisteminde, alt zümrede mirasçının bulunması halinde, miras üst zümreye geçmeyecektir. Mirasbırakanın çocuklarının veya torunlarının olması halinde sonraki zümrenin yani mirasbırakanın üstsoyunun mirasçılık hakkı olamayacaktır.

3.1. Birinci Derece Mirasçılar

Mirasbırakanın birinci derece mirasçıları onun altsoyudur. Altsoy; mirasbırakanın çocukları, torunları ve onların altsoyundan oluşur. Altsoyda çocuklar eşit derecede mirasçılık payına sahiptir. Altsoyunun mirasbırakandan önce ölmüş olması halinde, ölen çocuğun miras payı halefiyet yoluyla kendi altsoyuna intikal eder.

3.2. İkinci Derecede Mirasçılar

Mirasbırakanın ikinci derecede mirasçıları anne-babasıdır. Anne-babanın mirasçılığı, birinci zümrede hiçbir mirasçı bulunmamasına bağlıdır. Anne-baba eşit derecede mirasçılık hakkına sahiptir. Anne-babanın mirasbırakandan önce ölmüş olması halinde, onların miras payı halefiyet yoluyla kendi altsoyuna intikal eder.

3.3. Üçüncü Derecede Mirasçılar

Mirasbırakanın üçüncü derecede mirasçıları murisin büyükanne-büyükbabasıdır. Bunların mirasçılığı birinci derecede ve ikinci derecede mirasçı olmamasına bağlıdır. Büyükanne ve büyükbabanın mirasbırakandan önce ölmüş olması halinde, onların miras payı halefiyet yoluyla altsoylarına (amca, dayı, teyze, hala) intikal eder. Ancak burada şöyle bir durum vardır; mirasbırakanın eşi sağ ise üçüncü zümre başlarının yani büyükanne ve büyükbabanın mirasbırakandan önce ölmesi halinde, sadece zümre başlarının çocukları (amca, dayı, teyze, hala) mirasçı olabilirler. Bunlar da mirasbırakandan önce ölmüş ise altsoyları mirasçı olamazlar. Mirasbırakanın eşinin sağ olması mirasın intikalini engeller.

4. Sağ Kalan Eşin Miras Hakkı

Mirasbırakanın eşinin, onun yasal mirasçısı olabilmesi için mirasbırakanın ölüm tarihinde evlilik birliği içinde olmaları gerekmektedir. Evlilik birliği sona ermiş ise taraflar birbirlerine mirasçı olamazlar. Buna karşılık boşanma davası devam ederken, taraflardan birinin ölmesi halinde sağ kalan eş ölen eşe mirasçı olur. Ancak haklı sebepler var ise mirasbırakanın mirasçıları boşanma davasına devam ederek, kusuru olan eşin mirasçılığını engelleyebilirler.

Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre mirasbırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur:

Mirasbırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri, Mirasbırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı, Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü, bunlar da yoksa mirasın tamamı eşe kalır.

5. Evlatlığın Yasal Miras Hakkı

Evlatlık ve altsoyu, evlat edinen/mirasbırakanın altsoyu olup yasal mirasçısıdır ve diğer çocuklar ile aynı miras payına sahiptir. Evlatlık, evlat edinene mirasçı olsa da evlat edinen, evlatlığının mirasçısı olamaz. Evlatlığın gerçek ailesindeki mirasçılığı da devam eder. Türk Medeni Kanunu’nun 500. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir; “Evlâtlık ve altsoyu, evlât edinene kan hısımı gibi mirasçı olurlar. Evlâtlığın kendi ailesindeki mirasçılığı da devam eder. Evlât edinen ve hısımları, evlâtlığa mirasçı olmazlar.”

6. Saklı Pay Oranları

Mirasbırakanın çocuklarının saklı payları; yasal paylarının yarısıdır. Mirasbırakanın anne ve babasının saklı payları; yasal paylarının dörtte biridir. Mirasbırakanın eşinin saklı payı; altsoy veya üstsoy ile beraber mirasçı olması halinde yasal payının tamamı, diğer hallerde yasal payının dörtte üçüdür.

Bu husus Türk Borçlar Kanunu’nun 506. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir;

“Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:

1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,

2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,

3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)

4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması Hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.”

7. Pay Oranları Tablosu